• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Jan Emmens

Profiel

Achternaam: Emmens
Roepnaam: Jan
Voornamen: Jan Ameling
Geboren: 17-08-1924
Te: Rotterdam
Overleden: 12-12-1971
Te: Utrecht
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft J.A. Emmens niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk

Poëzie

 

• Chacone (illegale uitgave, 150 ex.) (1945)
• Eigen tijd (1950, onuitgegeven)
• Kunst- en vliegwerk (1957)
• Autobigrafisch woordenboek (1963)
• Een hond van Pavlov (1969)
• Verzamelde gedichten (1974)
• Soms een gevoel (1979)
• Gedichten en aforismen (verzameld werk, deel 1) (1980)
• Overkomst dringend gewenst (gekozen door Wim Brands) (2012)

 

Proza

• Autobigrafisch woordenboek (1963)
• De onvrede van Utrecht (nagelaten werk)
• Gedichten en aforismen (verzameld werk, deel 1) (1980)

Brieven

• Chr. J. van Geel, Een schrijvende partikulier: brief aan J.A. Emmens, waarin opgenomen een brief aan Aad Nuis (bibliofiel, 300 ex.) (1982)

Overige non-fictie

• J. G. van Gelder, 'De Schilderkunst van Jan Vermeer' (with a commentary by J.A. Emmens) (1958)
• Rembrandt en de regels van de kunst (proefschrift) (1964)
• Het bier en zijn brouwers. De geschiedenis van onze volksdrank (met A. Hallema) (1968)
• Rembrandt en de regels van de kunst (Verzameld werk, deel 2) (1980)
• Kunsthistorische opstellen (Verzameld werk, deel 3) (1981)
• Kunsthistorische opstellen (Verzameld werk, deel 4) (1981)

Vertalingen/bewerkingen

• W.H, Auden, Musée des Beaux-Arts
• Walter Paatz, De kunst der renaissance in Italië (1957)
• 1 vertaald gedicht: W.H. Auden, 'Musée des beaux arts' in 'Poëziekalender 2014', samengesteld door Ester Naomi Perquin en Menno Hartman (2013)

Vertaald

• 1 in het Engels vertaald gedicht: 'Clarity' in 'Post-war Dutch & Flemish Poetry, Poetry Australia', number fifty-two', selected and introduced by R.P. Meijer (1974)
• Rembrandt e la sua concezione dell'arte (Italiaanse vertaling van 'Rembrandt en de regels van de kunst' door Fernanda Bramanti Nieuwenkamp) (1978)
• Werk van J. Emmens in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)

Jan Emmens schreef een inleiding voor

• H.A. Korthals, Korte geschiedenis der Heineken's Bierbrouwerij Maatschappij N.V., 1873-1948 (1948)
• Annelies Becker-Jordens, Frans Kipp e.a., Drift 25: onderzoek naar de bouwgeschiedenis van het Kunsthistorisch Instituut van de Rijksuniversiteit te Utrecht: samengest. t.g.v. de heropening van het gebouw op 7 okt. 1970 na de verbouwingsperiode 1965-1970 (1970)
• Edgar Wind, Kunst en anarchie: de Reith lectures van 1960, herzien en uitgebreid (1973)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• J.A. Emmens debuteerde als essayist in 1947 in 'Criterium' en als dichter in 'Libertinage'
• J.A. Emmens was in 1953 redacteur van het studentenblad 'Parasol'.
• J.A. Emmens was mede-oprichter en redacteur van 'Tirade'.
• J.A. Emmens werkte mee aan 'Podium'.

Over Jan Emmens

• Jacq. Boersma en Jan Roelands: 'Interview met J.A. Emmens' in 'Tirade 143' (januari 1963)
• 'Ben Bommers in gesprek met Jan Emmens' in 'Maatstaf' (oktober 1970)
• 'Tirade' gaf in oktober 1972 een Jan Emmens-nummer uit.
• Een bijdrage over J.A. Emmens in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door R.L.K. Fokkema (juni 1981)
• Jeroen Brouwers, 'Jan Emmens (1924-1971)' in 'Tirade 296' (mei-juni 1983)
• 1 hoofdstuk: 'Jan Emmens, 1924-1971' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (1983)
• 1 hoofdstuk over Jan Emmens: 'Een dichter en zijn besprekers' in 'Grondwerk' van Kees Helsloot' (1984)
• Frank Esper, Het doorbroken ritueel: over de poëzie van Jan Emmens (1985)
• 1 citaat in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• Anton Korteweg, 'Jan Emmens, 1924-1971' in 'Hollands maandblad' (maart 1992)
• 1 hoofdstuk: 'Emnens: te weinig bekend' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
• Een hoofdstuk over Jan Emmens in 'Vrolijk als een vergelijking' (2002) van Guus Middag.
• Een hoofdstuk: 'Emmens' in 'Ruim water' van A.L. Snijders (2012)
• Een hoofdstuk: 'Jan Emmens (1924-1971)' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (2017)
• Eddy de Jongh, 'Een getekende verrassing uit de jaren vijftig Jan Emmen's debuut Kunst- en vliegwerk door Peter Vos geïllustreerd' in 'De Parelduiker' (2019/3)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 1 bijdrage in 'Gelder, J.G. van, Album discipulorum. Aangeboden aan Prof. Dr. J.G.van Gelder ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag, 27 februari 1963'.
• Chr. J. van Geel droeg zijn bundel 'Enkele gedichten' (1973) op aan (zijn vriend) Jan Emmens.
• Een pastiche op het gedicht 'Soms een gevoel' van Jan Emmens in 'Gekkenwerk' van Kees Helsloot (1988)
• Uitgeverij Novelle gaf in 1993 een setje bierviltjes met gedichten uit. Op één viltje stond het gedicht 'Vogel' van J.A. Emmens.
• De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Jan Emmens stond op plaats 29.
• Een gedicht van Jan Emmens in de Gedichtenroute Valkenburg aan de Geul (vanaf 29-06-2008).

Literaire prijzen

• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1967 voor 'Rembrandt en de regels van de kunst'
• Feniks-prijs 1971 voor zijn gehele oeuvre

Jan Emmens was lid van de jury voor volgende prijzen:

• P.C. Hooft-prijs 1969
• Essayprijs van de gemeente Amsterdam 1969
• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1971

Opmerkingen

• J.A. Emmens studeerde vanaf 1949 kunstgeschiedenis in Utrecht, hij promoveerde in 1964.
• In Utrecht woonde hij o.a. op Oudegracht 5 en Achter Sint Pieter 5.
• Ad den Besten weigerde in 1950 zijn bundel 'Eigen tijd' voor de serie 'De Windroos'. Hij vond de bundel 'te cerebraal'.
• Samen met o.a. Theo Sontrop en William Kuik wordt hij wel tot de 'Utrechtse school' gerekend.
• Emmens was in Utrecht (als niet-graficus) lid van het grafisch gezelschap 'De luis'.
• Van 1958 tot 1961 was Emmens directeur van het Nederlands Kunsthistorisch Instituut in Florence.
• J.A. Emmens was vanaf 1967 hoogleraar algemene kunstwetenschap en ikonologie aan de Rijksuniversiteit in Utrecht.
• J.A. Emmens relativeerde in zijn werk veel vaststaande waarden. Terugkerende thema's zijn angst en agressie.
• J.A. Emmens leed aan depressies.
• J.A. Emmens maakte zelf een einde aan zijn leven, door zich op te hangen aan de leuning in het trappenhuis van zijn woning.
• J.A. Emmens werd op 16-12-1971 gecremeerd in crematorium Daelwijck. Op 29-12-1971 werd zijn as daar verstrooid.

Anderen over Jan Emmens

• Zaterdag heeft mijn dierbare vriend Jan Emmens zich het leven benomen. Hij leefde zonder huid, en wie zonder of met bijna-geen-huid door het leven moet - dit verschrikkelijk bestaan - kan geen eelt verwerven. (Geert van Oorschot in een brief aan Jeroen Brouwers, 15-12-1971, Brieven van een uitgever, blz. 26)
• Weer is er een heengegaan, waaraan we behoefte hadden.
  Weer heeft het Nederlands iets aan precisie ingeboet.
  Nog ellenlanger zullen de stukken over folk-zusjes worden.
  Nog zeldener zal de naam Catullus worden genoemd.
  (C. Buddingh', In memoriam Jan Emmens, in: En in een mum is het avond, blz. 96, 31-10-1972)
• De dichter Jan Emmens was in de eerste plaats een betrouwbaar vakman. Alleen al daardoor onderscheidt hij zich van negenennegentig procent van zijn Nederlandse collega's uit de jaren vijftig en zestig. Hij wist precies wat hij kon bereiken met een rijm, een beeldspraak, een zinswending, en hij gebruikte zijn middelen bij voorkeur ambachtelijk - d.w.z. om zo helder en zo beknopt mogelijk te zijn. (Kees Verheul, NRC, 07-03-1975)
• Emmens bezat het zeldzame talent om over zijn ervaringen te schrijven als gold het de belevenissen vanzijn lezers. Uit zijn gedichten spreekt een getemperd pessimisme, zonder zelfbeklag. Getemperd omdat hij zijn zwaarmoedigheid meestal verstopt in een verrassend beeld. (K. Schippers, NRC, 26-09-1980)
• Het moet de ongebruikelijke afstandelijkheid zijn geweest, waardoor veel van deze poëzie toen als cerebraal werd ervaren. Lezers van nu, die inmiddels zowel Barbarber als de 'nieuwe ironie' achter de kiezen hebben en die wat relativering betreft het één en ander gewend zijn, zullen er bepaald anders over denken en eerder dan kilheid beklemming en verscheurdheid lezen in dit werk. (Arjaan van Nimwegen, UN, 11-11-1980)
• Emmens was een heel groot dichter, en bijna niemand heeft het op tijd geweten... Wie kennis wil nemen van een pijn in poëzie, die haar weerga niet heeft in de Nederlandse letterkunde - zelfs Achterberg beleed niet zo'n lijden - moet proberen door te dringen tot Emmens. Maar makkelijk zal het niet zijn. (Willem J. Pieters, AD, 21-11-1980)
• Zijn gedichten zijn kleine, stekelige, sceptische notities, Ze zijn verstandelijk en gevoelig tegelijk en getuigen van grote eruditie én van ongekunsteldheid. (Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde, blz. 132)
• Jan Emmens' poëzie is een vorm van buitengewoon lucide, niet zelden pijnlijke, zelfanalyse, gekenmerkt door een persoonlijke, vaak wat korzelige, gesprekstoon. Zijn gedichten zijn navrante pogingen om zichzelf overeind te houden. Je krijgt de indruk dat hij zichzelf altijd bewust was, dat hij dat juist niet wilde, dat hij het daar dan moeilijk mee had. La conscience est une maladie - vanuit dat besef lijkt zijn poëzie geschreven. Hij is een beetje een negatieve, balorige Vasalis en zou haar, en Judith Herzbergs, populariteit verdienen. (Anton Korteweg, VN, 08-09-1990)
• Utrechts dichter en hoogleraar Kunstgeschiedenis. Zeer actief in het Utrechtse literaire leven van zijn tijd. Begenadigd essayist en aforist. Groot Rembrandtkenner. Lid van grafisch gezelschap De Luis. Vormt samen met Sontrop (nr. 22) en Kuik (nr. 8) de zogenaamde `Utrechtse school` in de poëzie. Mede-oprichter van Tirade. Als dichter - ondanks een prachtig postuum verzameld werk, uitgegeven door zijn vriend Geert van Oorschot - nog steeds miskend. `Hij is een beetje een negatieve, balorige Vasalis en zou haar, en Judith Herzbergs, populariteit verdienen` (Anton Korteweg). (Omschrijving Emmens in Utrechts Literaire Canon)

Mijn favoriete citaat

Standpunt

Een wiel, dat draait. Ik niet,
ik stuntel op twee benen
en noem dat Lopen, Gaan.
Sta ik toevalig stil, dan heet dat
het standpunt dat ik inneem.
(J.A. Emmens, Autobiografisch woordenboek, blz. 12)

 

Naar een overzicht van citaten van Jan Emmens

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (november 2018)