• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Eduard Veterman

Profiel

Achternaam: Veterman
Voornaam: Ed. / Eduard (eigenlijk heette hij Elias)
Geboren: 09-11-1901
Te: Den Haag
Overleden: 28-06-1946
Te: Laren
Pseudoniem(en): Onder het pseudoniem Allard van Pelt schreef hij enkele detectives. Hij gebruikte ook het pseudoniem D. Rawde.
Eduard Veterman nam tijdens de Tweede Wereldoorlog de schuilnaam dr. Eduard Jacques Necker aan.

Werk

Illustratie door Veterman in
'De hoornen van de maan'

Proza

• De hoornen van de maan (met Jan van Ees) (1924)
• Naakte maskers. Tooneel-roman (1926)
• De profeet en de kanarie (1927)
• De man die geen miljoen bezat. Een verdichtsel der werkelijkheid (1929)
• Godenschemering. roman der guillotine
• ‘t Ging om een millioen (detective)
• Kaliber 13 (detective)
• Vlucht voor de liefde (detective)
• Coulissen mysterie (detective)
• De blauwe sirene (1937)
• Een Haagsche Tragedie. De comedie der IJdelheid (1940)
• Lysistrata 1946: een nieuw borduursel op oud stramien (550 ex.) (1946)
• Het laatste tournooi. De comedie der IJdelheid (1947)

Brieven

De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag bezit originele brieven van Eduard Veterman

Toneel

• Mijnheer Pirroen (met Felix Timmermans) (1922)
• En waar de ster bleef stille staan... Kerstmislegende (met Felix Timmermans) (1925)
• Leontientje (met Felix Timmermans) (1926)
• De wrekende god: detective spel in vier bedrijven (1926)
• Mata Hari
• Wild West
• Triptychon
• Het loopt toch anders dan je denkt
• Vader des vaderlands. Heldendrama (1933)
• Nova Zembla. Heldendrama (1934)
• Je maintiendrai: het behoud der Oranjedynastie: historisch drama (1937)
• Repos Ailleurs (1945)
• Oranjehotel (1945)
• De bruiloft van Kloris en Roosje: benevens de Nieuwjaarswensch 1946 (1946)
• Lysistrate (550 ex.) (1946)
• De nacht van Bess (2003)

Hoorspelen

• Geleerde dames (KRO, 1929)
• Leontientje (met Felix Timmermans) (KRO, 1929)
• Vier dames Duvernis (KRO, 1931)
• Een vrouw zoals ieder zoekt (KRO, 1932)
• De vader des vaderlands (AVRO, 1933)
• En waar de ster bleef stille staan (met Felix Timmermans) (KRO, 1934)
• En waar de ster bleef stille staan (met Felix Timmermans) (VARA, 1935)
• Je maintiendrai (NCRV, 1948)
• Men schrijft ons... (AVRO, 1950)

Overige non-fictie

• Cor v. d. Lugt Melsert: een karakteristiek (met Jan van Ees) (1922)
• Marie van Eysden-Vink (1879-1924) (1924)
• Het boek van Den Haag: Wat niet in Baedeker staat (met Hans Martin) (1931)
• Essais (1941)
• Keizersgracht 763: een blauwboek (1945)
• Over den twijfel (1947)

Vertalingen/bewerkingen

• De krijtkring. Naar Klabund's bewerking van Li-hing-Tao's oud Chineesche tooneelspel
• Charles Dickens, Scrooge en Marley (toneel, 2000)

Vertaald:

• Das Spiel von den hl. drei Königen (Duitse vertaling van 'En waar de sterre stil bleef staan' door Anton Kippenberg) (1926)
• Et où l'étoile s'arrêta ... : légende de Noël (Franse vertaling van 'En waar de sterre stil bleef staan' door Willy Timmermans) (1928)
• Èn waor de stèr blêef stille staon... : in het Brabants dialect (nòr et tenêelstuk van Felix Timmermans èn Eduard Veterman; bewerkt dur Jan Smeets; èn vertaald in et Kèmpens dialèkt dur Johan Biemans) (2009)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Eduard Veterman publiceerde in 'De vrije katheder'.

Over Eduard Veterman

• 'Vrij Nederland' had op 10-06-1978 een bijlage over Eduard Veterman.
• J.W. Regenhardt, 'Het gemaskerde leven van Eduard Veterman' (1990)
  
• Gerard Rutten besteedt in zijn boek 'Mijn papieren camera. Draaiboek van een leven' (1976) aandacht aan Ed.Veterman (blz. 13, 14, 15, 16, 42, 128 en 257).
• 'Eduard Veterman (1901-1946) theaterman, schrijver, verzetsheld: een bibliografie' (1992)
• Een hoofdstuk over Eduard Veterman in Hans Heesen & Harry Jansen, 'Pen in ruste. Schrijversgraven in Midden-Nederland' (2001)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Toneelgroep Hilversum en Theatergroep Kane speelden het toneelstuk 'Veterman, eem liquidatie'. Onder regie van en geschreven door Dick van den Heuvel.

Literaire prijzen

Heeft Eduard Veterman eigenlijk ooit 'postuum' een onderscheiding ontvangen voor zijn verzetswerk...?
Is er ergens een straat naar hem genoemd?
(Gerard Rutten, Mijn papieren camera. Draaiboek van een leven, blz. 257)

Opmerkingen

• Eduard Veterman werd op 9 november 1901 in Den Haag, in het Spuikwartier, geboren als zoon van eenvoudige joodse ouders. Zijn vader was verhuizer.
• Eduard Veterman studeerde aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag.
• Tijdens zijn opleiding schreef Veterman een groot bijbels drama in verzen 'Zonde'. Het werd, omdat er geen toneelgezelschap belangstelling voor had, met vrienden ingestudeerd. Ook decors en kostuums werden zelf gemaakt en ze huurden op een zaterdagmiddag de Koninklijke Schouwburg (heel ongebruikelijk in die tijd) om het stuk op te voeren. Het werd een succes en de critici waren mild. Ze zagen in Veterman een schrijver en regisseur met toekomst.
• Hij richtte een eigen toneelgezelschap op, schreef zelf toneelstukken, ontwierp decors en kostuums en schreef kritieken. Ook vertaalde hij toneelstukken.
• Op zijn vierentwintigste werd hij directeur van het Haagse Odeon Theater aan de Herengracht. Na zes maanden was het theater failliet.
• Later begon hij het literair Cabaret De Tooverbal. Ook dit werd geen succes.
• De roman 'Hoornen van de maan' werd door hem zelf geïllustreerd.
  

  Illustratie door Veterman 'Hoornen van de maan" blz. 97

• In 1935 vestigde hij zich in Menton, aan de Franse Rivièra. Hier ontmoette hij Kathy van Witsen. Ze trouwden en kregen op 23-04-1937 een dochter.
• In 1939 kwam het gezin terug naar Nederland. Ze gingen in Blaricum wonen aan de Eemnesserweg.
• Tijdens de oorlog veranderde hij zijn naam in dr. Eduard Jacques Necker (afstammeling van de Franse baron Necker, minister van financiën onder Lodewijk de zestiende). Hij maakte zelf valse persoonsbewijzen en geboorte-actes. In feite bracht hij in praktijk wat hij jaren eerder al in zijn roman 'De man die geen miljoen bezat' had beschreven.
• Met vrouw en dochter dook hij onder op Keizersgracht 763.
• Tijdens de bezetting zat Veterman in het verzet. Hij vervalste paspoorten. Hij werd op 11-10-1943 opgepakt door de Duitsers. Vetermann belandde in een gevangenis in Lüttringhausen. De Duitsers kwamen er niet achter dat hij Joods was. Hij overleefde de oorlog, ondanks enkele doodvonnissen. In de Duitse gevangenis schreef hij een bizar kookboek: 'Het Evangelie van Luccullus'.
• Na de oorlog gaf Prins Bernhard hem de opdracht een boek te schrijven over de Binnenlandse Strijdkrachten. Toen Veterman aankondigde daarin ook het amateuristisch gedrag van de regering in Londen aan de kaak te stellen, werd de opdracht ingetrokken. Veterman besloot dan het boek op eigen kracht te schrijven. Het boek ging 'Balans der misère' heten.
• Eduard Veterman nam na de oorlog geen blad voor de mond. Hij nam de autoriteiten amateuristisch gedrag tijdens de oorlog kwalijk (agenten werden vanuit Engeland gedropt met in hun zak briefjes van duizend gulden en zeer slecht vervalste persoonsbewijzen). Ook zei hij de waarheid over acteurs die voor de Duitsers waren blijven spelen. Mede hierdoor liet de officiële toneelwereld hem na de oorlog links liggen.
• Op 28-06-1946, 's avonds om negen uur, kwam hij, samen met zijn zwangere vrouw, om bij een auto-ongeluk in Hilversum (Vredelaan, kruising met de voorrangsweg Amsterdam - Amersfoort). Hij werd overreden door een militair voertuig (Een grijsgroene tweetonner van de derde compagnie aan- en afvoertroepen). Er werd gespeculeerd over een liquidatie (Er werd herinnerd aan de dood van pater Bleys die een jaar eerder eveneens bij een auto-ongeval om het leven kwam onder verdachte omstandigheden. Veterman en Bleys hadden twee dingen gemeen: één: ze waren allebei belangrijke verzetsmensen, en twee: ze hadden hetzelfde garagebedrijf. Bij die garage in Utrecht werkte voormalige NSB-ers). Er kon niets worden bewezen. De eerlijkheid gebiedt ook te zeggen dat Veterman bekend stond als een slecht chauffeur. Hij had op dit kruispunt waarschijnlijk ook voorrang moeten verlenen. Het manuscript van 'Balans der misère' bleek onvindbaar.
  
• Zijn echtgenote was op slag dood. Hijzelf kreeg nog eerste hulp en werd naar het St.-Jans-Ziekenhuis in Laren gebracht. Hier overleed hij even na middenacht. Als datum van overlijden wordt meestal 28-06-1946 opgegeven. Als hij na middernacht overleed, moet dit dus 29-06-1946 zijn.
• Op 2 juli 1946 werden ze begraven op begraafplaats Den en Rust aan de Frans Halslaan in Bilthoven (dubbelgraf 2-P-33)

Anderen over Eduard Veterman

• Misschien is geen enkel kunstenaar in Den Haag zoo Haagsch als hij. Hij loopt niet, hij schrijdt. Hij ijlt niet, hij drentelt. Hij fietst niet, hij rijdt paard. Alleen hij chaufeert niet. Maar: …hij láát zich chauffeeren, dat is Haagscher dan Haagsch. Hij ontwerpt decors voor het Hofstadtooneel, hij regisseert, hij bewerkt tooneelstukken: hij schrijft ze zelf, hij pleegt boeken en schilderijen. (Wat niet in Baedeker Den Haag staat)
• Zijn romans zijn doorgaans geestig en vlot verteld, raak van typering en gedoseerd met een vleugje bijtende ironie, vooral op de high-life wereld ; af en toe echter ontsierd door een zwoele bladzijde. (Lectuur Repertorium S-Z III, blz. 2994)
• Klokkenluider Eduard Veterman stierf op 29 juni 1946, omdat een vrachtwagen van het leger op zijn auto inreed. Veterman zou geliquideerd zijn omdat 'hij te veel wist en een last was voor de autoriteiten’. Hij werkte aan boek over misstanden tijdens de Tweede Wereldoorlog. (internetsite 'Hot links: liquidaties in Nederland')
• Eduard Veterman, toneelman in hart en nieren, was zowat het tegenbeeld van de Lierenaar (Felix Timmermans): een gedreven, uiterst modieus geklede, verfijnde estheet, een dandy en poseur die al op jonge leeftijd zijn leven wilde wijden aan Cultuur met een grote C, die zich in het grootstadsleven stortte en zijn avonden in de theaters doorbracht. (Stijn Vanclooster, 'Een verhaal rond Pirroen. Uitleiding bij de heruitgave van Mijnheer Pirroen van Felix Timmermans')
• En dan was er een jongen die ik eerst niet mocht. Ik was zelfs een beetje bang voor hem. Hij leek hooghartig en ijdel. Hij had altijd een spottend lachje om zijn mond. Hij geneerde zich zich er niet voor dat zijn ouders arme joden waren die in een sloophuis woonden. Zijn naam was Eduard Veterman. Hij fascineerde me en werd tenslotte mijn grote vriend. Hij sleurde me een nieuwe wereld binnen. Zijn wereld!
  Veterman had een fijn gezicht. Donkere ogen. Hij maakte een wat verwijfde indruk. Zijn bewegingen ... zijn kleding. Ik wist soms niet of hij een of andere rol speelde. Hij was een geboren acteur. Maar geen toneelspeler. (Gerard Rutten, 'Mijn papieren camera. Draaiboek van een leven', blz. 13/14)
• Elias Veterman, later gaf hij de voorkeur aan Eduard, werd geboren op 9 november 1901 in het Haagse Spuikwartier, als zoon van een joodse verhuizer. Hij ontwikkelde zich tot een maniakale werker die schilderde en tekende - hij werd opgeleid aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten -, toneeldecors en kostuums ontwierp, kookte als een meesterkok, en de relativiteitstheorie beter kon uitleggen dan Einstein zelf. Bovendien schreef hij een oeuvre bij elkaar van dertig toneelstukken, vijftien romans en talrijke toneelbewerkingen, cabaretteksten, kritieken en cursiefjes, waarvan hij hoopte dat he nageslacht het ooit nog eens als presse-papier zou gebruiken. Tegelijkertijd was hij een dandy, een Hollandse Oscar Wilde, die zich mateloos kon opwinden over de aanschaf van de juiste hoed. (Hans Heesen & Harry Jansen, 'Pen in ruste. Schrijversgraven in Midden-Nederland, blz. 206)

Mijn favoriete citaat

Armoede is geen schande, leerde een schijnheilige negentiend' eeuwse moraal.
Maar ze is lastig en verdrietig, en verhoogt je crediet geenszins.
Men vertrouwd zijn portefeuille niet aan iemand met kapotte schoenen.

Naar een overzicht van citaten van Eduard Veterman

Bronnen o.a.

Veterman onbreekt in vrijwel alle (gebruikelijke) handboeken, wel vond ik informatie in:

• div. internetpagina's
• Lectuur Repertorium S-Z III (1954)
• Hans Heesen & Harry Jansen, Pen in ruste. Schrijversgraven in Midden-Nederland (2001)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2020)